Jak Zaprojektować Przemysłowy System Odciągowy?

W nowoczesnych zakładach przemysłowych system odciągowy to nie tylko techniczny dodatek — to fundament bezpiecznej, wydajnej i zgodnej z przepisami pracy. Niezależnie od tego, czy mówimy o przemyśle drzewnym, chemicznym, metalurgicznym czy spożywczym, wszędzie tam, gdzie występują zanieczyszczenia powietrza (pyły, dymy, opary, gazy), konieczne jest skuteczne ich usuwanie u źródła.

❗ Brak odpowiedniego odciągu może prowadzić do:

• Uszkodzeń maszyn i instalacji
• Pogorszenia jakości produktu końcowego
• Wzrostu ryzyka pożaru lub wybuchu
• A przede wszystkim zagrożenia zdrowia i życia pracowników

W tym wpisie blogowym pokażemy, jak zaprojektować funkcjonalny i efektywny system odciągowy – od analizy potrzeb po dobór urządzeń i konserwację. Skupimy się głównie na wentylacji przemysłowej, która stanowi kluczowy element całego systemu.

Analiza Potrzeb Systemu Odciągowego

Zanim powstanie projekt techniczny systemu odciągowego, konieczne jest dokładne rozpoznanie potrzeb i warunków panujących w zakładzie. To bardzo ważny etap – błędy popełnione tutaj będą skutkować nieskutecznym działaniem całej instalacji, a nawet zagrożeniem dla ludzi i sprzętu.

Identyfikacja Źródeł Zanieczyszczeń

Pierwszym krokiem jest określenie, skąd i jakie zanieczyszczenia powstają w procesie technologicznym. W zależności od branży mogą to być:

• Pyły: Np. z szlifowania, cięcia, obróbki drewna, tworzyw, metali
• Dymy i gazy: Np. w spawalniach, odlewniach, lakierniach
• Opary chemiczne: Np. z procesów malowania, czyszczenia, trawienia
• Mgły olejowe: Przy obróbce skrawaniem
• Wióry i opiłki: Przy frezowaniu, toczeniu czy wierceniu

📌 Warto sporządzić mapę stanowisk roboczych z uwzględnieniem potencjalnych emisji i intensywności zanieczyszczeń.

Charakterystyka Emisji

Każde zanieczyszczenie ma swoje unikalne właściwości, które wpływają na projekt systemu:

• Emisja punktowa: Np. stanowisko spawalnicze, piła, głowica laserowa. Wymaga precyzyjnego odciągu miejscowego
• Emisja rozproszona: Np. hala produkcyjna z wieloma maszynami, emisja unosząca się w całej objętości powietrza

Temperatura i wilgotność również mają znaczenie – od nich zależy dobór materiałów (np. stali kwasoodpornej, tworzyw sztucznych) oraz odporność komponentów.

Substancje Niebezpieczne

Jeśli w procesie obecne są substancje niebezpieczne, np. rozpuszczalniki, pyły wybuchowe (mąka, cukier, aluminium, PVC), kwasy lub zasady, konieczna jest dodatkowa analiza pod kątem:

• Klasyfikacji ATEX (strefy zagrożenia wybuchem)
• Wymogów BHP i środowiskowych
• Odporności chemicznej i temperaturowej elementów systemu

📄 Na tym etapie często wykonuje się ekspertyzę środowiskową oraz konsultuje z technologiem procesowym lub inspektorem BHP.

Rodzaje Systemów Odciągowych

Dobór odpowiedniego typu systemu odciągowego zależy od rodzaju procesów produkcyjnych, źródeł emisji i rozmieszczenia stanowisk pracy. W praktyce stosuje się różne rozwiązania – od prostych punktowych odciągów po zaawansowane instalacje centralne. Poniżej omawiamy najczęściej spotykane opcje.

Odciąg Miejscowy

To najskuteczniejszy sposób walki z zanieczyszczeniem – usuwa zanieczyszczenia bezpośrednio u źródła, zanim zdążą rozprzestrzenić się w otoczeniu. Sprawdza się zwłaszcza tam, gdzie emisja ma charakter punktowy.

💡 Typowe rozwiązania:

• Ruchome ramiona odciągowe z ssawką – jednocześnie elastyczne i łatwe w ustawieniu w danej aplikacji
• Okapy nad stanowiskami spawalniczymi czy lutowniczymi
• Ssawy szczelinowe – np. przy liniach technologicznych
• Stoły odciągowe – zintegrowany odciąg w blacie (szlifiernie, spawalnie)

✅ Zalety:

• Wysoką skuteczność
• Niskie zapotrzebowanie na powietrze
• Mniejsze zużycie energii

❗ Wymagają jednak precyzyjnego ustawienia – nie zawsze są skuteczne przy emisjach rozproszonych.

Odciąg Ogólny

Stosowany, gdy zanieczyszczenia unoszą się w centrum całej objętości hali lub nie można ich łatwo zlokalizować. System opiera się na wymuszonej wymianie powietrza w całym pomieszczeniu.

Przykłady zastosowania:

• Hale lakiernicze, spawalnie z wieloma stanowiskami
• Pomieszczenia technologiczne z rozproszoną emisją chemiczną
• Produkcja spożywcza lub farmaceutyczna

Skuteczność tego systemu jest niższa niż odciągu miejscowego, ale bywa jedynym możliwym rozwiązaniem w przypadku emisji rozproszonej.

Systemy Hybrydowe

Połączenie odciągów miejscowych i ogólnych – najbardziej elastyczne rozwiązanie dla dużych, zróżnicowanych zakładów.

To rozwiązanie rekomendowane w przypadku rozbudowanych linii produkcyjnych z różnymi źródłami emisji.

Mobilne vs stacjonarne jednostki odciągowe

W zależności od charakteru produkcji można wybrać:

• Stacjonarne systemy odciągowe: Z centralną jednostką, stałą instalacją kanałową i automatyką
• Mobilne odciągi lokalne: Na wózku, z filtrem i wentylatorem, np. do spawalni, szlifierni, przy pracach serwisowych

Mobilne odciągi są wygodne przy pracach tymczasowych, ale mają ograniczoną wydajność i skuteczność.

Dobór Urządzeń i Elementów Systemu

Skuteczny system odciągowy to nie tylko rury i wentylator. To precyzyjnie dobrany zestaw urządzeń, które muszą ze sobą współpracować w sposób efektywny i bezpieczny. Na tym etapie projektowania przechodzimy od ogólnej koncepcji do konkretów technicznych.

Wentylatory Przemysłowe

Są sercem każdego systemu odciągowego. To od nich zależy, czy instalacja poradzi sobie z przewidywaną ilością powietrza i oporem przepływu.

📌 Na co zwrócić uwagę przy doborze:

• Wydajność (m³/h): Dostosowana do sumy przepływów w punktach odciągowych
• Spręż (Pa): Zdolność pokonania oporów w kanałach, filtrach i separatorach
• Rodzaj medium: Np. pył, gaz żrący, wysoka temperatura, wybuchowy aerozol
• Wersja ATEX: Dla stref zagrożonych wybuchem

Często stosowane są wentylatory promieniowe (odśrodkowe), które dobrze radzą sobie z zanieczyszczonym powietrzem.

Filtry, Separatory i Odpylacze

Zanieczyszczone powietrze należy oczyścić przed wyrzutem na zewnątrz lub recyrkulacją. W zależności od rodzaju zanieczyszczeń stosuje się:

• Filtry patronowe lub workowe: Do pyłów (np. drewno, metal, mąka)
• Cyklony i multicyklony: Do większych frakcji i wiórów
• Filtry HEPA i węglowe: Przy bardzo drobnych cząstkach i oparach chemicznych
• Separatory mgły olejowej: Przy obróbce metali na mokro

W nowoczesnych systemach filtracja często odbywa się w kilku etapach.

Kanały i Rurociągi

Muszą być odporne na zanieczyszczenia, szczelne i dobrze zaprojektowane pod względem przepływu. Typowe materiały:

• Blacha stalowa ocynkowana: Uniwersalna i tania
• Stal nierdzewna / kwasoodporna: Dla agresywnych chemicznie mediów
• Tworzywa sztuczne (PVC, PP, PE): Przy niskiej temperaturze i chemii
• Węże elastyczne: Do połączeń ruchomych, stanowiskowych, trudnodostępnych

Ważne jest, aby kanały miały jak najmniej ostrych zakrętów i zwężeń – zmniejsza to opory i ryzyko zapychania się instalacji.

Automatyka i Sterowanie

Systemy odciągowe mogą działać ciągle, cyklicznie lub tylko w czasie pracy maszyn. Warto wdrożyć:

• Czujniki obecności lub uruchomienia maszyny
• Sterowanie PLC lub centralne zarządzanie BMS
• Falowniki (regulacja obrotów wentylatora)
• Systemy alarmowe (zatkanie filtra, zbyt wysokie stężenie pyłów)

💡 Automatyzacja = oszczędność energii + większe bezpieczeństwo

Projektowanie Układu Kanałów i Odciągów w Instalacji Przemysłowej

Dobrze zaprojektowany system odciągowy to taki, który działa wydajnie, cicho i niezawodnie przez lata. Kluczem do tego jest odpowiedni układ kanałów, ich średnice, rozmieszczenie punktów ssących i właściwe bilansowanie przepływów.

Trasy Kanałów – Zasady Prowadzenia

Projektując trasy przewodów, należy minimalizować:

• Długość kanałów, szczególnie do najdalszych punktów
• Liczbę załamań, kolan i rozgałęzień, które zwiększają opory
• Występowanie zwężeń i nagłych rozszerzeń, które powodują zawirowania

💡 Zasada ogólna: Przepływ ma być możliwie laminarny, z równomiernym rozkładem.

🔁 Układ kanałów może być:

• Promienisty: Kanały rozchodzą się promieniście od jednostki centralnej (prosty, ale trudny do bilansowania)
• Pierścieniowy: Kanały tworzą zamknięty obieg wokół hali (łatwiejszy do zrównoważenia)
• Strefowy: Osobne sekcje instalacji dla różnych obszarów hali

Dobór Średnic Kanałów

Przy doborze średnic trzeba zapewnić odpowiednią prędkość przepływu, aby zanieczyszczenia nie osadzały się w kanałach:

• Dla pyłów drobnych: 16–20 m/s
• Dla wiórów, trocin: 20–28 m/s
• Dla gazów i oparów: 8–14 m/s

Zbyt mała prędkość = osadzanie się zanieczyszczeń
Zbyt duża prędkość = hałas, drgania, większe zużycie energii

Bilansowanie Przepływów

W systemach z wieloma punktami odciągowymi istotne jest wyrównanie przepływów. Bez tego najbliższe punkty będą zasysały za dużo, a najdalsze – za mało.

✅ Stosowane rozwiązania:

• Przepustnice regulacyjne przy każdym odciągu
• Zawory równoważące
• Anemometry i monitoring przepływu

📊 Bilansowanie wykonuje się najczęściej podczas uruchomienia systemu, z użyciem pomiarów ciśnienia i przepływu.

Rozmieszczenie Punktów Odciągowych

Odciągi powinny być umieszczone jak najbliżej źródła emisji, z uwzględnieniem ergonomii i bezpieczeństwa pracy.

🔧 Przykłady:

• Stanowisko spawalnicze → ramię odciągowe z daszkiem nad łukiem spawalniczym
• Szlifierka → stół odciągowy lub ramię z ssawką boczną
• Linia pakująca proszki → ssawy szczelinowe nad lejami zsypowymi

📣 Uwaga: Zbyt dalekie umieszczenie odciągu obniża jego skuteczność, nawet jeśli wydajność wentylatora jest duża!

Hałas, Drgania i Tłumienie – jak Zredukować Uciążliwość Systemu Odciągowego?

Systemy odciągowe, szczególnie w zakładach przemysłowych, mogą generować spory hałas oraz drgania mechaniczne. Zbyt głośny lub wibrujący system to nie tylko dyskomfort dla pracowników, ale też potencjalne zagrożenie dla zdrowia i trwałości urządzeń.

Główne źródła hałasu

🔊 Hałas aerodynamiczny: Powstaje przez przepływ powietrza w kanałach, szczególnie przy wysokich prędkościach i nagłych zmianach kierunku

⚙️ Hałas mechaniczny: Pochodzi z samego wentylatora (łożyska, wirnik, silnik), a także z drgań przenoszonych na konstrukcję budynku

💥 Hałas od impulsów ciśnienia: Może występować przy gwałtownym załączaniu lub wyłączaniu odciągów

Jak Ograniczyć Hałas?

• Tłumiki akustyczne: Montowane na wylocie lub wlotach kanałów, pochłaniają fale dźwiękowe (najczęściej z wypełnieniem z wełny mineralnej)
• Izolacja akustyczna kanałów: Np. mata kauczukowa lub wełna mineralna, zapobiega promieniowaniu dźwięku na zewnątrz
• Elastyczne łączniki: Wstawki z tkaniny technicznej lub gumy pomiędzy wentylatorem, a kanałem – eliminują przenoszenie drgań
• Sprężyny lub amortyzatory antywibracyjne: Pod wentylatorami lub filtrami, które redukują drgania przenoszone na posadzkę
• Obudowy dźwiękochłonne: Stosowane dla szczególnie głośnych urządzeń (np. cyklony, duże wentylatory, sprężarki)

Prędkości Powietrza a Hałas

Im większa prędkość powietrza w kanałach – tym głośniej:

Typ medium	Zalecana prędkość	Uciążliwość
Powietrze czyste	6–10 m/s	🟢 Niska
Pyły i wióry	18–25 m/s	🟡 Średnia
Inne media	Wysokie prędkości >28 m/s	🔴 Wysoka

💡 Rekomendacja: Stosować możliwie najniższe prędkości, przy których system nadal jest funkcjonalny.

Dokumentacja, Normy i Odbiór Systemu – jak Przejść z Projektu do Rzeczywistości?

Nawet najlepiej zaprojektowany system odciągowy nie będzie funkcjonował zgodnie z przepisami, jeśli nie zostanie właściwie udokumentowany, wykonany zgodnie z normami oraz uruchomiony z pełnym nadzorem technicznym.

Dokumentacja Techniczna – co Musi Zawierać?

Kompletna dokumentacja to fundament prawidłowego wdrożenia systemu. Obejmuje:

📌 Projekt techniczny:

• Schematy kanałów
• Lokalizacje punktów odciągowych
• Dane wentylatora, filtrów, separatorów, przepustnic
• Obliczenia przepływu i oporów

📌 Rysunki wykonawcze:

• Przekroje kanałów
• Schemat rozmieszczenia urządzeń
• Detale montażowe

📌 Zestawienie materiałów:

• Lista elementów systemu (z numerami referencyjnymi)
• Parametry urządzeń (moc, wydajność, klasa filtracji itp.)

📌 Instrukcja obsługi i serwisowania:

• Harmonogram czyszczenia filtrów
• Okresowe kontrole
• Czynności konserwacyjne

Normy i Przepisy które Trzeba Znać

System odciągowy w zakładzie przemysłowym musi spełniać określone normy, w zależności od rodzaju zanieczyszczeń, środowiska pracy i przepisów BHP. Oto najważniejsze z nich:

📘 PN-EN 12779: Wentylacja ogólna w budynkach przemysłowych
📘 PN-EN 779 / ISO 16890: Klasyfikacja filtrów powietrza
📘 PN-EN ISO 14122: Dostęp do urządzeń (platformy, pomosty, drabiny)
📘 PN-EN 60079-10: Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem (dla systemów ATEX)
📘 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej ws. BHP: M.in. dopuszczalne stężenia substancji szkodliwych

✅ Odbiór Techniczny Systemu

Po zakończeniu montażu, system musi przejść odbiór techniczny, który potwierdza jego zgodność z projektem oraz przepisami. Zakres odbioru obejmuje:

🔍 Kontrolę wizualną: Poprawność montażu, szczelność kanałów, czytelność oznaczeń
🔍 Pomiary wydajności: Zgodność z projektem (anemometry, manometry, przepływomierze)
🔍 Pomiar hałasu i drgań: Szczególnie istotne w strefach pracy ludzi
🔍 Badanie skuteczności filtracji: Np. test mgły olejowej, pyłów, oparów
🔍 Dokumentacja powykonawcza i protokoły pomiarowe: Niezbędne przy audytach i kontrolach

🧠 Rola Inspektora i Rzeczoznawcy

W przypadku bardziej skomplikowanych systemów (np. w strefach EX, przy substancjach toksycznych) warto zaangażować:

• Inspektora ds. BHP
• Specjalistę ds. ATEX
• Rzeczoznawcę ds. wentylacji i ochrony środowiska

Ich opinia może być kluczowa przy odbiorze i dopuszczeniu do eksploatacji.

Kup Odciąg Dymów Spawalniczy w Naszym Sklepie Online!

Projektowanie systemu odciągowego do technologii spawania w miejscu pracy to proces wymagający wiedzy, doświadczenia i dbałości o szczegóły. To nie tylko kwestia techniki, kosztów, ale również komfortu i bezpieczeństwa pracowników.

🎯 Dobry system:

• Efektywnie usuwa zanieczyszczenia
• Spełnia wszystkie normy
• Pracuje cicho i niezawodnie
• Daje możliwość rozbudowy i serwisowania